Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM)

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) Nedir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) Avrupa Birliği’nin karbon kaçağını önlemek ve küresel ölçekte düşük karbonlu üretimi teşvik etmek amacıyla geliştirdiği bir iklim politikası aracıdır.

CBAM Mekanizması, AB dışından ithal edilen karbon yoğun ürünlere, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında ödenen karbon maliyetine eşdeğer bir ücret uygulanmasını öngörür. Böylece üreticiler, çevre standartlarını gevşeterek rekabet avantajı elde edemez; daha adil ve sürdürülebilir bir ticaret ortamı sağlanır.

CBAM, karbon salımlarını küresel ölçekte azaltmayı, sanayi sektörlerini yeşil dönüşüme yönlendirmeyi ve AB’nin 2050 net sıfır hedefiyle uyumlu bir ekonomik yapı oluşturmayı hedefler.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) Amacı

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Avrupa Birliği tarafından, karbon kaçağını önlemek amacıyla geliştirilmiş bir iklim politikası aracıdır. Karbon kaçağı, üretimin, daha gevşek çevre düzenlemelerine sahip ülkelere kaydırılması durumunda ortaya çıkar ve bu durum, küresel iklim hedeflerini tehdit eder.

CBAM, AB’ye ithal edilen ürünlerin, AB içerisinde üretilen ürünlerle aynı karbon maliyetine tabi tutulmasını sağlar. Bu mekanizma sayesinde:

• AB üreticileri ile ithalatçılar arasında adil rekabet koşulları oluşturulur,
• Küresel ölçekte daha düşük karbonlu üretim yöntemleri teşvik edilir,
• AB’nin 2050 yılına kadar iklim nötr olma hedefi desteklenir.

CBAM İçin Hangi Bilgiler Paylaşılmalı?

Eğer Avrupa Birliği’ne ithal ettiğiniz ürünler Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) kapsamındaysa, bu ürünlere ve üretimleri sırasında salınan karbon miktarına ilişkin belirli bilgileri raporlamanız gerekir. İşte hazırlamanız gereken bilgiler:

1. İthal Edilen Ürünlere Ait Bilgiler

Miktar

• Elektrik için: Miktar, megavat-saat (MWh) cinsinden bildirilmelidir.
• Diğer tüm ürünler için: Miktar, ton (1 ton = 1.000 kg) olarak raporlanmalıdır.

Ürün Türü (CN Kodu)

Her ürün, uluslararası ticarette kullanılan bir tür ürün kimlik numarası olan Kombine Nomanklatür (CN) kodu ile belirtilmelidir.

2. Üretimden Kaynaklı Emisyonlar (Gömülü Emisyonlar)

Ürünün üretimi sırasında ne kadar karbon salındığını raporlamanız gerekir. Bunun için şu bilgiler gereklidir:

Üretim Ülkesi

Ürünün üretildiği ülke (örneğin Türkiye, Hindistan, Çin vb.)

Fabrika veya Tesis Bilgileri

Ürünün üretildiği yer hakkında bilgi verilmelidir.

Çelik ürünleri için, üretim tesisine ait fabrika kimlik numarası mutlaka eklenmelidir.

Üretim Yöntemi

Ürünün nasıl üretildiği açıklanmalıdır.

Emisyon miktarını etkileyen teknik detaylar veya kullanılan hammaddeler belirtilmelidir.

Doğrudan Emisyonlar

Üretim süreci sırasında tesisten doğrudan salınan karbon miktarı raporlanmalıdır.

3. Elektrik Kullanımından Kaynaklı Emisyonlar (Dolaylı Emisyonlar)

Üretimde kullanılan elektrikten kaynaklı emisyonları raporlamak için şu bilgiler gereklidir:

Elektrik Tüketimi

Ürünü üretmek için kullanılan toplam elektrik miktarıdır.

Gerçek Emisyon Beyanı

AB tarafından belirlenmiş varsayılan emisyon değerlerini kullanmak yerine, ürünün üretimi sırasında ortaya çıkan hesaplanmış emisyon verilerinin beyanıdır.

Emisyon Faktörü

Kullanılan elektrik başına salınan karbon miktarıdır. Bu değer, üretimde kullanılan yerel şebeke veya enerji kaynağına göre hesaplanır.

Toplam Dolaylı Emisyonlar

Üretim sürecinde elektrik kullanımı sonucu ortaya çıkan karbon miktarının nihai hesaplamasını kapsamaktadır.

CBAM Nasıl İşliyor?

CBAM, ithalatçılardan; ithal ettikleri ürünlerde gömülü (embedded) emisyonları raporlamalarını ve bu emisyonlara karşılık gelen CBAM sertifikalarını satın almalarını talep eder. Bu sertifikalar, ürün AB içerisinde üretilmiş olsaydı ödenecek karbon maliyetine denk gelir.

Uygulama iki aşamada gerçekleşmektedir:

Geçiş Dönemi (2023–2025): Bu dönemde yalnızca emisyon raporlaması yapılması zorunludur; herhangi bir mali yükümlülük (sertifika alımı) bulunmamaktadır. Amaç, hem şirketlerin hem de idari otoritelerin tam uygulama öncesinde hazırlık yapmalarını sağlamaktır.

Tam Uygulama (2026 itibarıyla): 2026 yılından itibaren ithalatçılar, gömülü karbon emisyonları karşılığında CBAM sertifikası satın almakla yükümlü olacaklardır. Sertifika fiyatları, AB Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS) kapsamındaki haftalık ortalama karbon fiyatlarına göre belirlenecektir.

CBAM Neden Stratejik Bir Öneme Sahip?

CBAM, yalnızca bir çevre düzenlemesi değil; aynı zamanda küresel iklim diplomasisi açısından güçlü bir mesajdır.

• AB dışındaki üreticileri daha temiz ve düşük karbonlu teknolojilere geçmeye teşvik eder,
• AB sanayisini, karbon maliyeti taşımayan daha ucuz ithalat ürünlerinden kaynaklı haksız rekabetten korur,
• Karbon şeffaflığını artırarak, karbon ayak izini uluslararası ticaretin temel kriterlerinden biri haline getirir.

CBAM Kimleri Etkileyecek?

CBAM, özellikle aşağıdaki paydaşlar açısından doğrudan etkilere sahiptir:

• AB’ye ihracat yapan demir-çelik, alüminyum, kimya ve enerji sektörlerindeki üreticiler,
• AB içindeki ithalatçılar ve distribütör firmalar,
• Gümrük otoriteleri ve düzenleyici kurumlar,
• AB dışındaki üreticiler — özellikle gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren firmalar, çünkü bu firmaların ya düşük karbonlu üretim tekniklerine geçmesi ya da raporlama sistemlerini kurması gerekebilir.

Dolaylı olarak etki alanı daha geniştir. Tedarik zinciri değişiklikleri, maliyet artışları veya sürdürülebilirlik odaklı müşteri tercihleri, diğer sektör ve aktörleri de etkileyebilir.

CBAM Kapsamında Şirketler Ne Yapmalı?

CBAM kapsamındaki sektörlerde faaliyet gösteren üretici, ithalatçı ya da tedarikçilerin aşağıdaki adımları atması kritik önemdedir:

1. Ürün bazlı karbon ayak izinizi hesaplayın

ISO 14067 veya GHG Protokolü gibi uluslararası kabul görmüş yöntemlerle, ürün başına gömülü emisyonları belirleyin.

2. Tedarik zincirinizin emisyonlarını takip edin

Tedarikçilerinizden doğrulanmış emisyon verileri toplayın. İzlenebilirlik ve veri şeffaflığı, CBAM uyumunda belirleyici olacaktır.

3. Kurumsal kapasiteyi geliştirin

Emisyon izleme, raporlama ve uyum süreçlerini yönetecek iç sistemleri oluşturun. Gerekirse dijital çözümler ve uzman danışmanlık desteğiyle bu süreci destekleyin.

4. Politika değişikliklerini takip edin

CBAM uygulamaları dinamik bir yapıya sahip. AB’nin resmî duyurularını ve sektörel gelişmeleri düzenli olarak izleyin.

5. Emisyonlarınızı azaltmaya yönelik stratejiler geliştirin

Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı ve teknolojik dönüşüm yoluyla yalnızca uyum değil, rekabet avantajı da elde edebilirsiniz.

Geleceğe Bakış

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) iklim odaklı ticaretin yeni kurallarını tanımlayan bir eşiktir. Artık sürdürülebilirlik, gönüllü bir yaklaşım olmaktan çıkmış; ticari rekabetin ve piyasa erişiminin belirleyici unsuru haline gelmiştir.

Karbon yönetimi konusunda erken adım atan şirketler, yalnızca düzenlemelere uyum sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda küresel pazarda uzun vadeli bir konum avantajı elde edecektir.

CBAM ile ilgili desteğe mi ihtiyacınız var?

Climeteo olarak, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na hazırlık, emisyon raporlaması veya tedarik zinciri kaynaklı karbon azaltımı konularında uzman desteğine ihtiyaç duyuyorsanız, alanında deneyimli sürdürülebilirlik danışmanlarımız size özel çözümler sunmak için yanınızdayız.

Climeteo olarak, CBAM kapsamındaki yükümlülüklerinizi eksiksiz ve doğru şekilde yerine getirmek, emisyon hesaplamaları ve raporlama süreçlerine hazırlanmak için yanınızdayız.

Süreç boyunca size özel çözümler sunarak, sürdürülebilirlik hedeflerinize ve yasal uyum gerekliliklerinize en etkin şekilde ulaşmanıza destek olabiliriz.