CBAM Nedir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) Nedir?

İklim Odaklı Küresel Ticarette Yeni Bir Dönem

Küresel ölçekte iklim değişikliğiyle mücadele hız kazanırken, hükümetler karbon emisyonlarını azaltmaya ve daha sürdürülebilir üretim modellerini teşvik etmeye yönelik kapsamlı düzenlemeler hayata geçiriyor. Avrupa Birliği’nin bu alandaki en dikkat çekici girişimlerinden biri ise Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM). Bu politika, yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ticari dengeleri de dönüştürme potansiyeline sahip önemli bir adımdır.

Peki CBAM tam olarak neyi ifade ediyor? Neden önem taşıyor? Ve bu düzenleme, AB içinde ve dışında faaliyet gösteren şirketleri nasıl etkileyecek?

CBAM’in Temel Amacı

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Avrupa Birliği tarafından, karbon kaçağını önlemek amacıyla geliştirilmiş bir iklim politikası aracıdır. Karbon kaçağı, üretimin, daha gevşek çevre düzenlemelerine sahip ülkelere kaydırılması durumunda ortaya çıkar ve bu durum, küresel iklim hedeflerini tehdit eder.

CBAM, AB’ye ithal edilen ürünlerin, AB içerisinde üretilen ürünlerle aynı karbon maliyetine tabi tutulmasını sağlar. Bu mekanizma sayesinde:

• AB üreticileri ile ithalatçılar arasında adil rekabet koşulları oluşturulur,
• Küresel ölçekte daha düşük karbonlu üretim yöntemleri teşvik edilir,
• AB’nin 2050 yılına kadar iklim nötr olma hedefi desteklenir.

Kapsamda Hangi Ürünler Yer Alıyor?

CBAM’in ilk uygulama aşamasında karbon yoğunluğu yüksek ve karbon kaçağı riski en yüksek sektörler hedef alınmıştır. Bunlar arasında:

• Demir ve çelik
• Çimento
• Alüminyum
• Gübre
• Hidrojen
• Elektrik

İlerleyen dönemlerde bu kapsamın daha fazla sektörü içerecek şekilde genişletilmesi öngörülmektedir.

CBAM Nasıl İşliyor?

CBAM, ithalatçılardan; ithal ettikleri ürünlerde gömülü (embedded) emisyonları raporlamalarını ve bu emisyonlara karşılık gelen CBAM sertifikalarını satın almalarını talep eder. Bu sertifikalar, ürün AB içerisinde üretilmiş olsaydı ödenecek karbon maliyetine denk gelir.

Uygulama iki aşamada gerçekleşmektedir:

Geçiş Dönemi (2023–2025): Bu dönemde yalnızca emisyon raporlaması yapılması zorunludur; herhangi bir mali yükümlülük (sertifika alımı) bulunmamaktadır. Amaç, hem şirketlerin hem de idari otoritelerin tam uygulama öncesinde hazırlık yapmalarını sağlamaktır.

Tam Uygulama (2026 itibarıyla): 2026 yılından itibaren ithalatçılar, gömülü karbon emisyonları karşılığında CBAM sertifikası satın almakla yükümlü olacaklardır. Sertifika fiyatları, AB Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS) kapsamındaki haftalık ortalama karbon fiyatlarına göre belirlenecektir.

CBAM Neden Stratejik Bir Öneme Sahip?

CBAM, yalnızca bir çevre düzenlemesi değil; aynı zamanda küresel iklim diplomasisi açısından güçlü bir mesajdır.

• AB dışındaki üreticileri daha temiz ve düşük karbonlu teknolojilere geçmeye teşvik eder,
• AB sanayisini, karbon maliyeti taşımayan daha ucuz ithalat ürünlerinden kaynaklı haksız rekabetten korur,
• Karbon şeffaflığını artırarak, karbon ayak izini uluslararası ticaretin temel kriterlerinden biri haline getirir.

CBAM'DA Kimler Etkilenecek?

CBAM, özellikle aşağıdaki paydaşlar açısından doğrudan etkilere sahiptir:

• AB’ye ihracat yapan demir-çelik, alüminyum, kimya ve enerji sektörlerindeki üreticiler,
• AB içindeki ithalatçılar ve distribütör firmalar,
• Gümrük otoriteleri ve düzenleyici kurumlar,
• AB dışındaki üreticiler — özellikle gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren firmalar, çünkü bu firmaların ya düşük karbonlu üretim tekniklerine geçmesi ya da raporlama sistemlerini kurması gerekebilir.

Dolaylı olarak etki alanı daha geniştir. Tedarik zinciri değişiklikleri, maliyet artışları veya sürdürülebilirlik odaklı müşteri tercihleri, diğer sektör ve aktörleri de etkileyebilir.

CAM Kapsamında Şirketler Ne Yapmalı?

CBAM kapsamındaki sektörlerde faaliyet gösteren üretici, ithalatçı ya da tedarikçilerin aşağıdaki adımları atması kritik önemdedir:

1. Ürün bazlı karbon ayak izinizi hesaplayın

ISO 14067 veya GHG Protokolü gibi uluslararası kabul görmüş yöntemlerle, ürün başına gömülü emisyonları belirleyin.

2. Tedarik zincirinizin emisyonlarını takip edin

Tedarikçilerinizden doğrulanmış emisyon verileri toplayın. İzlenebilirlik ve veri şeffaflığı, CBAM uyumunda belirleyici olacaktır.

3. Kurumsal kapasiteyi geliştirin

Emisyon izleme, raporlama ve uyum süreçlerini yönetecek iç sistemleri oluşturun. Gerekirse dijital çözümler ve uzman danışmanlık desteğiyle bu süreci destekleyin.

4. Politika değişikliklerini takip edin

CBAM uygulamaları dinamik bir yapıya sahip. AB’nin resmî duyurularını ve sektörel gelişmeleri düzenli olarak izleyin.

5. Emisyonlarınızı azaltmaya yönelik stratejiler geliştirin

Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı ve teknolojik dönüşüm yoluyla yalnızca uyum değil, rekabet avantajı da elde edebilirsiniz.

Geleceğe Bakış

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) iklim odaklı ticaretin yeni kurallarını tanımlayan bir eşiktir. Artık sürdürülebilirlik, gönüllü bir yaklaşım olmaktan çıkmış; ticari rekabetin ve piyasa erişiminin belirleyici unsuru haline gelmiştir.

Karbon yönetimi konusunda erken adım atan şirketler, yalnızca düzenlemelere uyum sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda küresel pazarda uzun vadeli bir konum avantajı elde edecektir.

Desteğe mi ihtiyacınız var?

Climeteo olarak, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na hazırlık, emisyon raporlaması veya tedarik zinciri kaynaklı karbon azaltımı konularında uzman desteğine ihtiyaç duyuyorsanız, alanında deneyimli sürdürülebilirlik danışmanlarımız size özel çözümler sunmak için yanınızdayız.