Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Nedir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ya da uluslararası adıyla Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) Avrupa Birliği’nin (AB) ithal ürünlerdeki karbon emisyonlarını dengelemek amacıyla geliştirdiği bir iklim politikası aracıdır. Bu mekanizma, ithalatçı ülkelerdeki üretim süreçlerinin karbon yoğunluğunu dikkate alarak, Avrupa pazarına giren ürünlerin “karbon maliyetini” AB standartlarına göre belirlemeyi hedefler.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) iklim sorumluluğunu, sınır ötesi ticaretin merkezine entegre ederek küresel ticareti yeniden şekillendirmeyi hedeflemektedir.

Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı kapsamında geliştirilen SKDM, belirli ithalat kalemlerine karbon maliyeti getirerek, sıkı emisyon düzenlemeleri altında faaliyet gösteren AB üreticileri ile uluslararası tedarikçilerin aynı standartlara göre değerlendirilmesini sağlar. Bu yaklaşım, karbon kaçağı riskini azaltmakta ve iklim performansını küresel rekabetin belirleyici unsurlarından biri haline getirmektedir. Şirketler açısından SKDM, yalnızca bir mevzuat yükümlülüğü değil; aynı zamanda stratejik bir dönüm noktasıdır.

Düşük karbonlu üretim, şeffaf tedarik zincirleri ve güvenilir bir şekilde tanımlanmış karbon azaltım yol haritaları ortaya koyabilen işletmeler, yalnızca uyum sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda uluslararası pazarlarda rekabet avantajı da elde edecektir.

Yatırımcılar için ise bu mekanizma, iklimle bağlantılı risk ve fırsatları değerlendirmek için daha net bir çerçeve sunmakta; sermayeyi düşük karbon ekonomisine uyum sağlayan kuruluşlara yönlendirmektedir. Bu yönüyle SKDM, aynı anda hem bir uyum çerçevesi hem ticarette eşitleyici bir araç hem de sürdürülebilir büyümenin geleceğini şekillendiren bir piyasa sinyali işlevi görmektedir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Yönetmeliği

SKDM Yönetmeliği, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından 2023 yılında yürürlüğe giren yasal çerçeveyi ifade eder. Yönetmelik, ithalatçıların karbon emisyonlarını raporlamasını, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ile uyumlu karbon bedelleri ödemesini ve raporlamada şeffaflık sağlamasını zorunlu kılar. Bu, “karbon kaçağı” (carbon leakage) riskini önleyerek küresel ölçekte daha adil bir karbon piyasası oluşturmayı amaçlar.

Türkiye’de SKDM Yönetmeliği 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girmiştir. 31 Aralık 2025 tarihine kadar geçiş süreci olacak ve SKDM aşamalı olarak uygulanacaktır. 1 Ocak 2026 tarihinde ise tam olarak yürürlüğe girecektir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın ilk ayağı olan “55’e Uyum Paketi” (Fit for 55 Package) karbon yükünün yoğun olduğu elektrik, çimento, demir-çelik, gübre ve alüminyum sektörlerini kapsamaktadır. Bu sektörlerdeki firmalar, AB’ye ihracatlarında 2026 yılından itibaren karbon vergisine tabi olacaklardır.

2023-2026 yılları arasındaki geçiş sürecinde herhangi vergi ödemesi söz konusu olmayacak, ancak 3 ayda bir, ürünlerdeki doğrudan ve dolaylı emisyonları raporlamaları gerekecektir. 2026 yılından sonra ise, sınır değerlere göre vergi yükümlülükleri başlayacaktır. Aynı zamanda, belirlenen 5 sektör dışındaki birçok sektörün önümüzdeki yıllarda bu mekanizmaya dâhil edilmesi planlanmaktadır.

Yeşil Mutabakat Döngüsel Eylem Planına göre, gıda, su, besin maddeleri, elektrikli ve elektronik eşyalar, ambalaj ve plastik, tekstil, piller, akümülatörler, yapı malzemeleri sektörleri de karbon emisyonlarını hesaplayacaktır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)’nin devreye alınmasının ardındaki temel hedefler şunlardır:

• Karbon Kaçağını Önlemek: Daha gevşek karbon politikalarına sahip ülkelerden gelen düşük maliyetli ithalatın, AB’deki üreticilere haksız rekabet avantajı sağlamasını önlemek.
• Küresel Emisyonları Azaltmak: AB dışındaki üreticileri de karbon salınımını azaltmaya teşvik ederek küresel sürdürülebilirlik hedeflerine katkı sağlamak.
• AB’nin Yeşil Mutabakat Hedeflerine Ulaşmasını Sağlamak: 2050 yılına kadar net sıfır karbon emisyonuna ulaşma hedefi doğrultusunda sanayide dönüşümü desteklemek.
• Ticari Rekabetin Dengelenmesi: AB içinde karbon fiyatlandırmasına tabi olan firmaların rekabet gücünü korumak.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Neden Önemli?

SKDM, Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın (European Green Deal) en kritik araçlarından biridir. World Economic Forum’a göre, SKDM yalnızca çevresel sürdürülebilirliği değil, aynı zamanda küresel ticaret sisteminde eşit rekabet koşullarını korumayı da sağlar. Düşük karbonlu üretime teşvik sunarken, karbon yoğun sektörleri dönüşüme zorlar.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Ne Zaman Başlayacak?

SKDM, iki aşamalı bir geçiş süreciyle uygulanmaktadır:

• SKDM Geçiş Dönemi: 1 Ekim 2023 – 31 Aralık 2025 arasında sadece emisyon raporlaması zorunludur.
• SKDM Tam Uygulama Dönemi: 1 Ocak 2026 itibarıyla, karbon bedellerinin fiilen ödenmeye başlanacağı aşamadır.

Bu süreçte AB, sistemin şeffaf işleyişini sağlamak için ithalatçılara kapsamlı teknik rehberlik sunmaktadır.

Hangi Şirketler Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Yaptırmalı?

SKDM, Avrupa Birliği’ne ihracat yapan tüm sanayi kuruluşları için zorunludur. Özellikle şu sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin SKDM hazırlığı yapması gerekir:

• Demir – çelik üreticileri
• Çimento üreticileri
• Alüminyum üreticileri
• Gübre ve hidrojen üreticileri
• Elektrik ihracatçıları

Bu firmalar, AB’ye satış yapmadan önce karbon emisyon raporlarını doğrulamalı ve kayıt altına almalıdır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Hangi Ürünleri Kapsar?

Avrupa Komisyonu’nun belirlediği ilk kapsama alanı aşağıdaki ürün gruplarını içerir:

• Demir ve çelik ürünleri
• Alüminyum
• Çimento
• Elektrik
• Gübre
• Hidrojen

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nasıl İşler?

SKDM, AB’ye ihraç edilen ürünlerin karbon ayak izine göre bir maliyet hesaplaması yaparak ithalatçılardan karbon sertifikası satın almalarını gerektirir. Mekanizma şu şekilde çalışır:

1. Karbon Raporlaması: AB'ye ürün ihraç eden firmalar, üretim süreçlerinde salınan karbon miktarını beyan etmek zorundadır.
2. Karbon Maliyeti Hesaplaması: Ürün başına düşen karbon emisyonuna karşılık gelen karbon fiyatı belirlenir.
3. Karbon Sertifikası Satın Alımı: AB ithalatçıları, SKDM kapsamında hesaplanan emisyon seviyesine göre karbon sertifikası satın alır.
4. Eğer Ülkede Benzer Bir Karbon Fiyatlandırma Sistemi Varsa: Üretici ülke kendi karbon fiyatlandırmasını uyguluyorsa ve bu sınırda karbon düzenleme mekanizmasına eşdeğer kabul edilirse, ek ödeme yapılmayabilir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Neden Yapılmalıdır?

SKDM’nin temel amacı, karbon kaçağını önleyerek küresel iklim politikalarının etkinliğini artırmaktır. Eğer karbon fiyatlandırması yalnızca AB içinde geçerli olsaydı, üreticiler emisyon yükümlülüklerinden kaçmak için üretimi daha zayıf çevre düzenlemeleri olan ülkelere kaydırabilirdi. SKDM, bu adaletsizliği önleyip karbon salınımlarını küresel ölçekte azaltmayı hedefler.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması SKDM Küresel Ekonomiye Etkileri

SKDM, küresel ticaret dengelerini yeniden şekillendirmektedir. IMF’ye göre, karbon maliyetlerinin sınır ötesi ticarete entegre edilmesi; karbon fiyatlandırmasının yaygınlaşmasını teşvik ederken, karbon yoğun ülkelerin rekabet avantajını azaltabilir. Bu durum, gelişmekte olan ekonomilerde düşük karbonlu üretim yatırımlarını hızlandıracak bir dönüşüm dalgası yaratmaktadır.

SKDM'nin küresel ticaret ve sanayi üzerinde önemli etkileri şunlar olması beklenmektedir;

• Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerindeki Baskı: SKDM, karbon yoğun üretim yapan ve AB'ye ihracat gerçekleştiren ülkeler için önemli maliyet artışları yaratabilir. Özellikle fosil yakıtlara bağımlı sanayileri olan ülkeler rekabetçilik açısından dezavantajlı hale gelebilir.
• Tedarik Zincirlerinde Değişim: SKDM, küresel tedarik zincirlerinde üretim süreçlerinin daha düşük karbonlu teknolojilere yönlendirilmesini teşvik edecektir.
• Yeşil Yatırımlara Teşvik: Karbon fiyatlandırması uygulamayan ülkeler de düşük karbonlu üretim teknolojilerine yatırım yapmak zorunda kalacak. Bu durum, yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir üretim projelerine olan ilgiyi artırabilir.
• Fiyat Artışları: SKDM nedeniyle, ithal edilen karbon yoğun ürünlerin maliyetleri artabilir. Bu durum, tüketicilere fiyat artışı olarak yansıyabilir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)'nin Türkiye'ye Etkileri

Türkiye’nin AB ile güçlü ticaret bağı nedeniyle SKDM, özellikle demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre ve elektrik ihracatçısı sektörleri doğrudan etkiler. OECD analizlerine göre, Türk ihracatının yaklaşık %40’ı AB’ye yapıldığından, karbon raporlaması ve maliyet uyumu Türk firmaları için rekabet açısından hayati hale gelmiştir. Bu durum, sürdürülebilir üretim yatırımlarına olan ilgiyi hızla artırmaktadır.

Türkiye'deki sanayicilerin SKDM’ye uyum sağlayabilmesi için şu adımları atmaları gerekmektedir;

• Karbon emisyonlarını düşüren üretim süreçlerine yatırım yapmak
• Sınırda karbon düzenlemeleriyle uyumlu karbon fiyatlandırma mekanizmaları geliştirmek
• Emisyon ölçüm ve raporlama sistemlerini güçlendirmek
• Yenilenebilir enerjiye geçişi hızlandırmak.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Nasıl Uygulanıyor?

SKDM süreci, ithalatçı firmaların AB’ye ihracat öncesi karbon beyanında bulunmasıyla başlar. Firmalar, üretim aşamasındaki doğrudan ve dolaylı emisyonlarını AB’nin belirlediği metodolojiye göre hesaplar. Ardından AB CBAM sistemine kayıt olur ve belirlenen miktarda CBAM sertifikası (carbon certificates) satın alarak beyanlarını tamamlar. Bu süreç dijital platform üzerinden izlenir ve AB makamları tarafından doğrulanır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Hizmetlerimiz

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kapsamındaki yeni düzenlemelere uyum sağlamak isteyen şirketlere özel raporlama ve danışmanlık hizmetleri sunmaktayız.

• Raporlama Danışmanlığı: SKDM kapsamında gereken raporların hazırlanması ve sunulmasında, uzman ekibimizle şirketlerin yanındayız. Tüm raporlama sürecini, en güncel mevzuat ve standartlara uygun şekilde yönetiyoruz.
• Veri Analizi ve Karbon Hesaplamaları: Şirketlerin üretim süreçlerinden kaynaklanan karbon emisyonlarının doğru bir şekilde hesaplanması ve raporlanması için gerekli veri analizlerini yapıyor, şeffaf ve doğrulanabilir sonuçlar sunuyoruz.
• Strateji Geliştirme: SKDM düzenlemelerine uyum sağlamak için şirketlere özelleştirilmiş stratejiler geliştiriyor, karbon maliyetlerini en aza indirecek aksiyon planları oluşturuyoruz.
• Risk Yönetimi: SKDM’a uyum sürecinde karşılaşılabilecek potansiyel riskleri önceden tespit ederek, risklerin minimize edilmesine yönelik çözümler sunuyoruz.

Climeteo ile SKDM Uyumluluğunu Sağlayın!

Climeteo, SKDM süreçlerinde işletmelere stratejik ve teknik destek sağlayan bir sürdürülebilirlik danışmanlık markasıdır.

Şirketinizin karbon ayak izini AB standartlarına göre hesaplar, doğrulama sürecini yönetir ve SKDM uyum raporlamasını eksiksiz şekilde hazırlar. Climeteo ayrıca, offsetleme (dengeleme) projeleriyle kalan emisyonları nötrleyerek ihracat süreçlerinde karbon uyumluluğunuzu güçlendirir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması SKDM yalnızca bir ticaret politikası değil, aynı zamanda küresel ölçekte düşük karbonlu üretime geçişi teşvik eden bir mekanizmadır. Türkiye gibi AB ile güçlü ekonomik bağları olan ülkeler için, SKDM’ye uyum sağlamak kritik öneme sahiptir.

Uzun vadede, düşük karbonlu üretim süreçlerine yatırım yapan ülkeler ve şirketler rekabet avantajı elde edecek, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine daha hızlı ulaşacaktır. Bu nedenle, SKDM’ye erken uyum sağlamak, Türkiye’nin küresel pazardaki konumunu güçlendirecek ve yeşil ekonomiye geçiş sürecini hızlandıracaktır.

SKDM raporlama ve danışmanlık hizmetimizle, şirketinizin Avrupa pazarında sürdürülebilir bir şekilde faaliyet göstermesine destek oluyoruz.